نویسنده: : سیدهادی حسامی
یادگیری زمانی صورت می گیرد که اطلاعات دریافتی از طریق حواس پنج گانه تمام مراحل حافظه را طی کند و وارد حافظه ی دراز مدت شود.
قبل از این که روش حفظ کردن را ارئه بدهیم بهتر است مطالب مختصری پیرامون حافظه بدانیم.
انواع حافظه:
۱٫ حافظه ی حسی
۲٫ حافظه ی کوتاه مدت
۳٫ حافظه دراز مدت
حافظه حسی
نخستین مرحله ی به یادسپاری اطلاعات است. در این حافظه نسخه ی دقیقی از اطلاعات ذخیره می شوند. گنجایش این حافظه بسیار زیاد است اما زمان ذخیره سازی اطلاعات ۱ تا۳ ثانیه می باشد. کلیه ی اطلاعات از طریق محرک های حسی(نور، صدا و…) وارد گیرنده ی حسی شده و بعد وارد حافظه ی حسی می شوند. وقتی محرکی وارد حافظه حسی می شود، اگر مورد توجه یا دقت قرار گیرد این اطلاعات وارد حافظه کوتاه مدت می گردد.
حافظه ی کوتاه مدت
این حافظه مطالب دریافتی از حافظه حسی را به مدت حداکثر ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در خود نگهداری می کند. گنجایش این حافظه -۲و+۷(۵تا۹) ماده یا قطعه ی اطلاعاتی می باشد. فایده ی مهم حافظه ی کوتاه مدت این است که به ما کمک می کند که اطلاعات را برای مدتی که به منظور درک معنی؛ حل مسئله یا تصمیم گیری لازم است در اختیار داشته باشیم. پس از رفع نیاز اطلاعات به سرعت محو می شوند. اطلاعات رسیده به این حافظه اگر تکرار و مرور شوند و با اطلاعاتی که قبلا” آموخته شده، مرتبط گردند به حافظه درازمدت انتقال می یابد.
حافظه ی دراز مدت
آخرین مرحله ی نظام یادگیری است. وقتی اطلاعات به این حافظه انتقال یابند یادگیری کامل می شود. اطلاعات به کمک سه فرآیند شناختی عمده به نام های تکرار یا مرور، بسط یا گسترش و سازماندهی به حافظه ی دراز مدت انتقال می یابند. این حافظه از سه جزء حافظه ی رویدادی، حافظه ی معنایی، حافظه ی روندی تشکیل شده است. این حافظه گنجایش نامحدودی دارد و اطلاعات تا آخر عمر در آن نگهداری می شود.
۱٫ حافظه ی رویدادی:کلیه اتفاقات و خاطرات در طول سه جزء حافظه ی درازمدت زندگی در این حافظه نگهداری و ثبت می شود.
۲٫ حافظه معنایی:کلیه مطالعات ما به صورت معانی در این حافظه نگهداری و ثبت می شود.
۳٫ حافظه روندی:موارد مربوط به چگونگی انجام امور فیزیکی و جسمانی در آن نگهداری می شود.
فرایند شناختی:
۱- تکرار و مرور۲- بسط یا گسترش۳- سازماندهی
تکرار یا مرور، باعث نگهداری مطالب در حافظه کوتاه مدت و انتقال آن به حافظه دراز مدت می شود.
بسط یا گسترش، فرایند تفکر درباره یک مطلب جدید است برای ربط دادن آن به اطلاعات قبلی فرد.
سازماندهی، ارتباط بین شباهت ها و تفاوت های مطالب و دسته بندی آن ها در حافظه دراز مدت را انجام می دهد.
علل عمده عدم یادگیری و به یاد نیاوردن مطالب:
۱٫ نبودن پیش نیازهای لازم
۲٫ نداشتن شرایط و امکانات مناسب
۳٫ به یاد نیاوردن مطالب یادگرفته شده در اثر نارسایی یا اشکال در فعالیت های سه گانه حافظه.
نبودن پیش نیازهای لازم:
۱٫ نداشتن هدف
۲٫ نداشتن انگیزه
۳٫ عدم دقت و توجه کافی
عدم دقت و توجه کافی:
۱٫ عوامل درونی(نبودن علاقه و انگیزه ی کافی)
۲٫ عوامل بیرونی(جالب نبودن محرک، وجود موانع، سرو صدا)
نداشتن شرایط و امکانات مناسب:
۱٫ ناکافی بودن رشد جسمانی – روانی یادگیرنده(ذهنی، عاطفی، اجتماعی، اخلاقی)
۲٫ نداشتن زمینه قبلی(معلومات پایه) برای یادگیری
۳٫ وجود نارسایی یا اشکال در حواس پنجگانه
۴٫ وجود مشکلات عاطفی- هیجانی(مسائل فردی، خانوادگی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و مسائل مربوط به آموزشگاه.
به یاد نیاوردن مطالب یادگرفته شده در اثر نارسایی یا اشکال در فعالیت های سه گانهی حافظه :
۱٫ رمزگردانی
۲٫ نگهداری
۳٫ فراخوانی
نکته های مربوط به یادگیری:
۱٫ مغز مطالب کلی را بهتر یاد می گیرد.
۲٫ دشوارترین بخش یادگیری شروع آن است.
۳٫ یادگیری رابطه ی مستقیم به میزان علاقه، دقت و انگیزه و تمرین شما دارد.
۴٫ ۹۰% تمرین و تلاش و ۱۰% استعداد در یادگیری تأثیر دارد.
۵٫ مطالبی که هیچ ارتباطی با هم و با آموخته های قبلی ندارند پس از خواندن ۵۰%در ساعت اول، و ۶۵% پس از ۲۴ ساعت و ۸۰% در پایان یک ماه فراموش می شوند.
اکنون با توجه به مطالبی که در خصوص حافظه ارائه گردید شما دانش آموزان و دانشجویان عزیز می توانید برای حفظ کردن مطالب درسی خود از روش ذیل استفاده کنید.
این روش متناسب با اصول علمی و چگونگی عملکرد حافظه طراحی شده است و شما باید در مرحله ی بعد از معلم درس های همان روز را حفظ کنید و آن را به وقت دیگری موکول نکنید.
روش حفظ کردن
سه بار با دقت، به آرامی، به کندی، درونی شده، با تمام وجود، ماده یا قطعه ای که می خواهید حفظ کنید با چشم نگاه کنید و آن را بخوانید.
سپس دست خود را روی مطلب می گذارید یا سر خود را از روی کتاب بلند می کنید و سعی می کنید آن را از حفظ بخوانید اگر توانستید مطلب را از حفظ بگویید به قطع ی دیگر می روید و اگر نتوانستید مجددا”” مرحله ی اول را (سه بار خواندن) تکرار می کنید تا زمانی که بتوانید آن ماده را از حفظ بخوانید.
شما می توانید هر خط را یک ماده فرض کنید و اگر برای شما سخت بود هر خط را به دو قسمت تقسیم می کنید و هر بار نیم خط را حفظ می کنید و اگر باز هم برای شمازیاد به نظر رسید هر خط را به چهار قسمت تقسیم کنید و در این صورت هر ماده با قطعه یک چهارم خط است و مناسب ترین میزان هر ماده را نصف یک خط در نظر بگیرید.
پس، هر ماده را سه بار بسیار آرام و کند و یواش می خوانید به طوری که برای هر ماده ۳۰ ثانیه طول بکشد.
۳۰ ثانیه زمان بسیار طولانی است و همان طور که گفته شد برای اینکه ماده ای از حافظه ی کوتاه مدت وارد حافظه ی دراز مدت شود حدودا” ۳۰ ثانیه لازم دارد. این زمان را به طوری صرف می کنید که تمام اصول روان شناسی یادگیری را در آن به کار گرفته باشید.
پس تکرار پشت سر هم و با عجله که معمولا” اغلب دانش آموزان از آن استفاده می کنند نمی تواند روش صحیح و درستی باشد. کافی است که فقط سه بار مطلب را تکرار کنید ولی این سه بار باید ۳۰ ثانیه طول بکشد و پنچ ویژگی باید داشته باشد.
۱٫ با دقت:یعنی دانش آموز زمانی که مشغول حفظ کردن مطلبی است باید تمام حواس او به آن مطلب باشد و موارد مزاحم و غیر ضروری نباید در آن هنگام به ذهن دانش آموز خطور کند.
اگر می خواهید معنی دقت را به خوبی درک کنید حالت نخ کردن سوزن را به یاد بیاورید که چگونه آن فرد در حال آماده باش قرار می گیرد و حالت دست ها و چشم ها و نوع هماهنگیبین دست و چشم را به خاطر بیاورید. شما هم باید در حالت بیداری و هوشیاری کامل، ابروها را جمع کنید و تا حدودی چشم ها را تنگ کنید و به نوعی پشت کتاب قرار بگیرید که بر روی آن مسلط باشید و حالت یک پزشک را داشته باشید که مشغول عمل جراحی بر روی قلب یک جوان است.
اگر با این حالت برای حفظ کردن خود را آماده کنید و سعی کنید به هیچ چیز دیگر فکر نکنید و عوامل درونی مؤثر را نیز داشته باشید، یعنی با انگیزه، با اراده، با روحیه و با اعتماد به نفس باشید می توانیم بگوییم که عامل دقت را رعایت کرده اید.
۲٫ یعنی دانش آموز زمانی که برای حفظ کردن اختصاص می دهد باید از آرامش کامل برخوردار باشد و هیچ گونه اضطراب و نگرانی نداشته باشد و بدون استرس و یأس و ناامیدی به فعالیت خود بپردازد و حالت بغض و عصبانیت نداشته باشد و به طور کلی باید در هنگام حفظ کردن احساس رضایت مندی داشته باشد و به نسبت خود و موفقیتش باورهای عالی داشته باشد. همه ی این موارد به دانش آموز کمک می کند که با خیال راحت تری به کارش بپردازد و از حافظه ی خود بهترین استفاده را ببرد.
۳٫ به کندی:
همان طور که گفته شد دانش آموز به قدری باید کند درس بخواند که سه بار هر ماده را در ۳۰ ثانیه بخواند و این مدت زمان خوبی است تا دانش آموز با درک و فهم بیشتری مطالب را بخواند و معنی و مفهوم مطالب را خوب درک کند و از هرگونه سراسیمگی، آشفتگی، عجله و تکرار بیهوده پیشگیری کند.
و در مرحله ی بعد ما کلا” به این زمان نیاز داریم تا مطالب را از حافظه ی کوتاه مدت به حافظه ی درازمدت انتقال بدهیم.
همین کند خوانی به مقدار قابل ملاحظه ای دقت را افزایش می دهد و از خستگی اندام های گفتاری جلوگیری می کند و دانش آموز به علت درس خواندن دچار سردرد نمی شود. همچنین می تواند به مدت طولانی هم مطالعه کند و به مرور زمان حافظه را تقویت می کند و منجر به بالا بردن کارایی حافظه می شود به طوری که بعد از دو هفته حفظ کردن با این روش کارایی حافظه را به میزان دو برابر افزایش می دهد.
۴٫ درونی شده:
درونی شده به این صورت است که دانش آموز باید بسیار شمرده مطالب را وارد درون خود بکند و نباید از طریق دهانی آن را به بیرون پرتاب کند.(موسسه گوهر .گوهر تخصصی ترین تدریس خصوصی دراصفهان .اصفهان خ حافظ روبروی هتل ستاره ۳۲۲۲۶۰۶۵-۰۹۱۶۲۸۵۶۳۶۵
