مفرد، مثنی، جمع، مذکر، مؤنث(عدد و جنس)
1)اسم مفرد مذکر:
برای یک نفر یا یک چیز مذکر به کار می رود
و علامت خاصی ندارد.مانند: حسین، علیّ، کتاب...
2)اسم مفرد مؤنث:
برای یک نفریا یک چیزمؤنث است.
مفرد مؤنث سه علامت اصلی دارد:
1)«ة»مدوّرهدرآخر کلمه.
مانند: فاطمة،معاویة، مفیدة، مدینة، مکّة، حمزة، کریمة، مدرسة...
2)« ی، ا» مقصوره بعد از سه حرف اصلی.
مانند: کُبری، الدنیا، العَطشی، الحُسنی، لیلی...
3) « اء» ممدوده بعد از سه حرف اصلی.
مانند: صحراء، زهراء حمراء، بیضاء،...
الف) نوعی اسم مفرد مؤنث وجود دارد که علامت های بالا را ندارند.
به آن ها مؤنث معنوی می گویند.
مانند: مریم، ایران، اصفهان، اُمّ، بنت، دخت،
أرض، بئر، شمس، نار، ید، عین، نفس، حرب...
ب)به اسم آقایان مانند«معاویة، حمزة، اُسامة، زکریاء»
که علامت مؤنث دارند، مؤنث لفظیگویند،
که قواعد مذکر برآن ها جاری است.(رشته ی علوم انسانی)
3)اسم مثنی:برای دو نفر یا دو چیز به کار می رود
و آخرش (ان ِ، یَن ِ ) دارد.مانند:
المعلم:یک معلم مذکر / المعلمان ِ،المعلمین ِ:دو معلم مذکر
المعلمة:یک معلم مؤنث / المعلمتانِ، المعلمتین ِ:دو معلم مؤنث
4)اسم جمع مذکر سالم:
برای بیش از دو نفریا دو چیز مذکر است.
آخرش(ونَ،ینَ)دارد.مانند:
مفرد مذکر←طالب: یک دانش آموز
جمع مذکر سالم ←طالبونَ، طالبینَ: چند دانشآموز
5)اسم جمع مؤنث سالم:
برای بیش از دو نفر یا دو چیز مؤنث است.
آخرش (ات) دارد.مانند:
مفرد مؤنث←صالحة:یک زن صالح
جمع مؤنث سالم←صالحات: بیش از دو زن صالح
اسم مفرد مؤنث هنگامی که جمع مؤنث سالم می گردد «ة»از آخرش حذف
می گردد. مانند:
المعلمة ← المعلمات جنّة← جنّات
اسم خاص مؤنث، مصادر مزید، اسم غیر عربی، با «ات» جمع بسته می شوند: مریمات، امتحانات، ریالات...
6)اسم جمع تکسیر(مکسّر):
جمع است اما علامت های جمع سالم را ندارد.
مفردش داخلش است
و در فارسی فراوان دیده می شود.مانند؛
مفرد: مسجد،مدرسة، رکن،یوم، علم ، درس،
جمع مکسر: مساجد، مدارس، أرکان، أیّام، عُلوم،دروس،
مفرد: کتاب، عالم، عَبْد ، بیت ، بیت، صوت...
جمع تکسیر: کُتُب،عُلماء،عِباد، ابیات،بیوت،اصوات
نکات:
1)اسم های مثنی یا جمع سالم به شرطی مثنی یاجمع سا لمند
که علامت مثنی یا جمع سالم به آن ها اضافه شده باشد.
پس اگر چنین نباشد آن ها مثنی یاجمع سالم نیستند.مثال:
- لون←جمع نیست و مفرد است
ارکان←مثنی نیست بلکه جمع تکسیر و مفردش«رکن»است .
- مکین و مهین و معین ←مثنی یا جمع مذکر سالم نیستند و مفرد ند.
- ابیات(بیت)، اموات(میت)، اصوات(صوت)
جمع مؤنث سالم نیستند و جمع تکسیرند.
- مات،بات←جمع مؤنث سالم نیستند و فعل ماضی اند.
- سلمان، رحمان، سبحان، میدان←مثنی نیستند و مفردند.
2)اگر «ان،ین، ون، ات» را از کلمات بالا حذف کنیم
شکل مفر د اسم باقی نمی ماند.
3)یذهبان،یذهبونَ، تذهبان، تذهبونَ، تذهبینَ ← اسم نمی باشند
بلکه فعل مضارع اند.
4)برای مذکر یا مؤنث بودن جمع مکسّر به مفرد آن نگاه کنید.
مانند:جوارح مفردش: جارحة، بنابراین؛مونث است.
البسة←لباس. بنا براین؛مذکر است.
5) اسم مثنی و جمع اگر به اسم دیگری اضافه شوند،«ن» آخرشان حذف می گردد.(رجوع کنید به «معرفه و نکره»)
مثال:معلمو المدرسة ولداهأخوَیکُمعِلما محمدطالبَی الصفِّ
6) «ی،ا» مقصور یا «اء» ممدود، اگر بعد از سه حرف اصلی نباشد، آن کلمه مؤنث، نیست، بلکه مذکر است. مانند:
الفتی، الهُدی، الهوی، الماء، الجفاء، امضاء، استعفاء، املاء، انشاء ... همگی مذکرند.
7) اسم خاص شهر ها، کشور ها، خانم ها، تنوین نمی پذیرد
و مفرد مؤنث اند. مانند: ایرانُ، فاطمةَ، اصفهانُ، فلسطین...
8)اسم های خاص مؤنث دارای «ی» مقصور و «اء» ممدود و
مذکر غیر عربی،و جمع وزن مفاعل، مفاعیل... تنوین، نمیپذیرند.چون غیرمنصرفند
مانند: صفراء، صغری، دنیا، ابراهیم، یوسف، مدارس، نوافل، جوانح، مصابیح...(تدریس خصوصی عربی تمام پایه ها و مقاطع دراصفهان.موسسه گوهر.تخصصی ترین تدریس خصوصی دراصفهان .آدرس خ حافظ روبروی هتل ستاره ۰۹۱۰۳۵۷۵۷۴۴)
